Νέα Στοιχεία για την Αντιμετώπιση του Διαβήτη Τύπου 2

Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς 

Ο διαβήτης τύπου 2, είναι ένα από τα πιο συχνά προβλήματα υγείας στο σύγχρονο κόσμο. Στις Η.Π.Α. και στην Ευρώπη τουλάχιστον ένας στους δέκα ενήλικους, έχουν διαβήτη, ένας στους τρεις βρίσκεται σε προδιαβητικό στάδιο και το 90% από αυτούς δεν το γνωρίζει^[2]. 


Που Οφείλεται ο Διαβήτης Τύπου 2

Ο διαβήτης είναι ένα σύνολο μεταβολικών* διαταραχών που οφείλονται κυρίως σε δυσλειτουργία της ινσουλίνης. Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που λειτουργεί σαν κλειδί και επιτρέπει την είσοδο της γλυκόζης (ζάχαρο) στα κύτταρα. 

Ο διαβήτης τύπου 1 ή νεανικός διαβήτης χαρακτηρίζεται από χαμηλή ή σχεδόν μηδενική έκκριση ινσουλίνης. Αντιθέτως, ο διαβήτης τύπου 2 χαρακτηρίζεται για ένα μεγάλο διάστημα από υπέρ-έκκριση ινσουλίνης.  

Στα αρχικά στάδια του διαβήτη τύπου 2, παρατηρείται αυξημένη έκκριση ινσουλίνης. Η μακροχρόνια αυξημένη έκκριση ινσουλίνης προκαλεί αντίσταση των κυττάρων του οργανισμού στη δράση της. Τα κύτταρα σταδιακά ανταποκρίνονται όλο και λιγότερο στην εντολή της ινσουλίνης να απορροφήσουν τη γλυκόζη (Εικόνα 1). 


Εικόνα 1. Αντίσταση στην ινσουλίνη. Η ινσουλίνη λειτουργεί σαν κλειδί που επιτρέπει την είσοδο της γλυκόζης στα κύτταρα. Αριστερά φυσιολογικός μηχανισμός απορρόφησης ζαχάρου: η ινσουλίνη (μπλε σφαίρα) ενεργοποιεί την είσοδο του ζαχάρου (λευκοί κόκκοι) στο εσωτερικό ενός κυττάρου. Δεξιά παρά την ύπαρξη ινσουλίνης ο μηχανισμός απορρόφησης παραμένει κλειστός και δεν επιτρέπει την είσοδο του ζαχάρου. Προσαρμοσμένο από Scientific Animations  CC BY-SA 4.0. 


Καθώς τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται στο σήμα της ινσουλίνης, το πάγκρεας εκκρίνει όλο και περισσότερη, ώσπου σταδιακά εξαντλείται και παράγει λιγότερη. Ως αποτέλεσμα, αρχίζουν να αυξάνονται οι τιμές του ζαχάρου στο αίμα και γίνεται η διάγνωση του διαβήτη.

Το πρώτο στάδιο της υπέρ-έκκρισης ινσουλίνης, ονομάζεται προδιαβήτης ή μεταβολικό σύνδρομο. Συνήθως, χρειάζονται  αρκετά χρόνια μέχρι να αρχίσει να εξαντλείται το πάγκρεας και να αυξηθούν τα επίπεδα του ζαχάρου στο αίμα. 

Ο διαβήτης τύπου 2 οφείλεται σχεδόν ολοκληρωτικά στο σύγχρονο τρόπο ζωής και διατροφής. Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’60 ήταν μια νόσος σχετικά σπάνια^[3-5].   

Η σύγχρονη διατροφή και ο καθιστικός τρόπος ζωής παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη διαβήτη. Οι υψηλά επεξεργασμένες τροφές αυξάνουν  απότομα τα επίπεδα ζαχάρου στο αίμα και ενεργοποιούν την έκκριση αυξημένης ποσότητας ινσουλίνης (Εικόνα 2). 

Τροφές που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία, απορροφώνται πολύ πιο αργά από τις βιομηχανικά επεξεργασμένες τροφές και δεν αυξάνουν απότομα τα επίπεδα του ζαχάρου στο αίμα. Έτσι χρειάζεται λιγότερη ινσουλίνη για το μεταβολισμό τους^[4-7].


Εικόνα 2. Επεξεργασμένες τροφές (κόκκινη καμπύλη) ανεβάζουν απότομα τα επίπεδα του ζαχάρου στο αίμα και προκαλούν αυξημένη έκκριση ινσουλίνης. Μη επεξεργασμένες τροφές δεν προκαλούν απότομη αύξηση του ζαχάρου (μπλε καμπύλη).   


Το ανθρώπινο είδος για εκατομμύρια χρόνια και μέχρι μόλις μερικές δεκαετίες πριν, επιβίωσε σε ένα περιβάλλον όπου η τροφή ήταν σπάνια και έπρεπε να καταβάλει σημαντικό σωματικό έργο για να την βρει. Αυτός είναι και ο λόγος που το ορμονικό μας σύστημα είναι γενετικά προγραμματισμένο να λειτουργεί καλύτερα με τροφές που έχουν μεγάλη θρεπτική αξία, αλλά χαμηλή θερμιδική απόδοση.  

Ο σύγχρονος άνθρωπος κινείται όλο και λιγότερο, ενώ καταναλώνει όλο και μεγαλύτερες ποσότητες υψηλά επεξεργασμένων τροφών, επιδεινώνοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη. Αντιθέτως, η σωματική άσκηση αυξάνει την απορρόφηση της γλυκόζης στα κύτταρα, ρίχνει τα επίπεδα του ζαχάρου στο αίμα και μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη.   

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής προάγει με πολλαπλούς μηχανισμούς την ανάπτυξη διαβήτη:

• Υψηλά επεξεργασμένες τροφές^[4-7].
   
• Χαμηλή σωματική άσκηση^[8].
   
• Ελλείψεις βιταμινών και μικροθρεπτικών συστατικών^[9-13].
   
• Διαβίωση σε κλειστούς χώρους που συνδέονται με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D.
   
• Αλλοίωση της μικροβιακής χλωρίδας (κατάχρηση αντιβιοτικών, συντηρητικά τροφίμων, υπέρ-κατανάλωση ζάχαρης και αλκοόλ)^[14].
   
• Στρες (αυξημένα επίπεδα ορμονών του στρες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη προάγουν την αντίσταση στην ινσουλίνη)^[15,16].

• Εκνευρισμός και επιθετικότητα
   
• Έντονη κόπωση
   
• Αδυναμία
   
• Υπνηλία και μειωμένη διαύγεια
   
• Στυτική δυσλειτουργία ή ανικανότητα
   
• Έντονη πείνα
   
• Δυσκοιλιότητα και πεπτικές διαταραχές
   
• Συχνουρία
   
• Θολή όραση
   
• Καθυστέρηση στην επούλωση των πληγών
   
• Μουδιάσματα και “τσιμπήματα” σε χέρια και πόδια
   
• Μυκητιάσεις
   
• Δερματικά προβλήματα (χλωμή όψη, φαγούρα, το δέρμα γίνεται πιο σκούρο σε κάποια σημεία του σώματος, όπως οι μασχάλες και η βουβωνική περιοχή)
   
• Εφιάλτες ή και πρόκληση κλάματος στον ύπνο
   
• Πονοκέφαλοι
   
• Ταχυκαρδία
   
• Αυξημένη εφίδρωση 

• Καρδιαγγειακά νοσήματα
   
• Καρκίνο
   
• Νεφρική ανεπάρκεια 
   
• Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
   
• Πνευμονία
   
• COVID-19 

• Ύφεση του διαβήτη στο 61% των ατόμων.
   
• Σημαντική απώλεια βάρους (12 kg κατά μέσο όρο). 
   
• Ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης στο 71% των ατόμων, χωρίς την ανάγκη λήψης φαρμακευτικής αγωγής.
   
• Βελτίωση στην ποιότητα ζωής.
   
• Μείωση του αριθμού λήψης φαρμάκων από 3 κατά μέσο όρο, στην αρχή του προγράμματος, σε 1 στο τέλος του προγράμματος. 
   

• Ύφεση του διαβήτη στο 12% των περιπτώσεων.
   
• Τρεις φορές μικρότερη απώλεια βάρους, σε σχέση με την ομάδα παρέμβασης (4 kg κατά μέσο όρο).
   
• Πέντε άτομα από τα 70 παρουσίασαν σοβαρές παρενέργειες από τη φαρμακευτική αγωγή και χρειάστηκε να νοσηλευτούν εξ αιτίας αυτών.
   
• Αύξηση του αριθμού λήψης φαρμάκων από 3 κατά μέσο όρο, στην αρχή του προγράμματος, σε 5 στο τέλος του προγράμματος.

• Στην αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2.
   
• Στη μείωση του σωματικού βάρους.
   
• Στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
   
• Στη μείωση του κινδύνου για επιπλοκές του διαβήτη.
   
• Στη μείωση της εμφάνισης χρόνιων φλεγμονών.
   
• Στη βελτίωση της συνολικής κατάστασης υγείας των ασθενών με διαβήτη και μεταβολικό σύνδρομο.   

*Μεταβολισμός: το σύνολο των χημικών αντιδράσεων που συμβαίνουν σε έναν ζωντανό οργανισμό. Αφορούν την παραγωγή ενέργειας, την απορρόφηση των τροφών, την επιδιόρθωση των ιστών κ.ά. Ετυμολογία: αρχ. μεταβολή. 

1. Effect of intensive lifestyle intervention on bodyweight and glycaemia in early type 2 diabetes (DIADEM-I): an open-label, parallel-group, randomised controlled trial. Shahrad Taheri, Hadeel Zaghloul et. al. www.thelancet.com/diabetes-endocrinology Vol 8 June 2020. 
2. Type 2 Diabetes Mellitus Epidemiology.  https://emedicine.medscape.com/article/117853-overview#a5.  
3. Long-term Trends in Diabetes April 2017 CDC report. https://www.cdc.gov/diabetes/statistics/slides/long_term_trends.pdf
4. Hidden Hunger: Strategies to Improve Nutrition Quality. H.K. Biesalski, R. Birner. Basel, Karger, 2018, vol 118, pp 131–143. https://www.karger.com/Book/Toc/276874
5. Anthropogenic Pressure and Lifestyle are the Underlying Cause of Pandemic Chronic Diseases. Dimitris Tsoukalas, Evangelia Sarandi, Aristides Tsatsakis, Daniela Calina. Journal of Siberian Federal University. Biology 2019-09.
6. Understanding Empty Calories. Harvard Medical School 
7. Environmental/lifestyle factors in the pathogenesis and prevention of type 2 diabetes Hubert Kolb and Stephan Martin. BMC Med. 2017; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5516328/
8. Exercise and Type 2 Diabetes The American College of Sports Medicine and the American Diabetes Association: joint position statement. Diabetes Care. 2010 Dec. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2992225/
9. Sugar isn’t just empty, fattening calories – it’s making us sick. Robert Lustig. October 27, 2015. https://theconversation.com/sugar-isnt-just-empty-fattening-calories-its-making-us-sick-49788
10. Potential micronutrient deficiency lacks recognition in diabetes Ann F Walker. Br J Gen Pract. 2007. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2032692/
11. Micronutrient Status in Type 2 Diabetes: A Review Bhupinder Kaur, Jeyakumar Henry. Adv Food Nutr Res . 2014.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24484939/
12. Low micronutrient intake may accelerate the degenerative diseases of aging through allocation of scarce micronutrients by triage. Bruce N. Ames. PNAS 2006. https://www.pnas.org/content/pnas/103/47/17589.full.pdf
13. Prolonging healthy aging: Longevity vitamins and proteins Bruce N. Ames PNAS October 23, 2018. https://www.pnas.org/content/115/43/10836. 
14. Type 2 diabetes and gut microbiome: at the intersection of known and unknown Smitha Upadhyaya* and Gautam Banerjee. Gut Microbes. 2015. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4615359/
15. Stress increases the risk of type 2 diabetes onset in women: A 12-year longitudinal study using causal modelling Melissa L. Harris. PLoS One. 2017 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5319684/
16. Cortisol dysregulation: the bidirectional link between stress, depression, and type 2 diabetes mellitus Joshua J. Joseph and Sherita H. Golden. Ann N Y Acad Sci. 2017 Mar.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5334212/
17. Taylor R, Al-Mrabeh A, Sattar N. Understanding the mechanisms of reversal of type 2 diabetes. Lancet Diabetes Endocrinol 2019; 7: 726–36.
18. Type 2 diabetes is a reversible condition. Roy Taylor, Newcastle University. Science Daily. September 13, 2017.  https://www.sciencedaily.com/releases/2017/09/170913084432.htm
19. Reversing Type 2 Diabetes: A Narrative Review of the Evidence. Sarah J Hallberg et.al. Nutrients. 2019 Apr https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6520897/
20. Calorie restriction for long-term remission of type 2 diabetes Roy Taylor. Clin Med (Lond). 2019 Jan. .https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6399621/
21. ‘Reversing type 2 diabetes starts with ignoring the guidelines’. Sarah Hallberg. BMJ British Journal of Sports Medicine. July 2018. https://bjsm.bmj.com/content/bjsports/52/13/869.full.pdf
22. Translating aetiological insight into sustainable management of type 2 diabetes Roy Taylor & Alison C. Barnes Diabetologia, November 2017. https://link.springer.com/article/10.1007/s00125-017-4504-z
23. Type 2 Diabetes Mellitus. Prognosis. https://emedicine.medscape.com/article/117853-overview#a6
24. 2019 ESC Guidelines on diabetes, pre-diabetes, and cardiovascular diseases developed in collaboration with the EASD European Heart Journal, Volume 41, Issue 2, 7 January https://academic.oup.com/eurheartj/article/41/2/255/5556890#202785299
25. Do flavanols-rich natural products relieve obesity-related insulin resistance? Ayse Basak Engin, Aristidis M Tsatsakis, Dimitris Tsoukalas, Atilla Engin. Food Chem Toxicol . 2018.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29288757/
26. Clinical aspects of precision medicine using as biomarkers telomere length, fatty acids and organic acids D Tsoukalas TOXICOLOGY LETTERS 314, S29-S29 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378427419302486?via%3Dihub
27. World aging population, chronic diseases and impact of modifiable-metabolic risk factors. Dr. Dimitris Tsoukalas, MD (Greece). European Institute of Nutritional Medicine, E.I.Nu.M. 20th International Congress of Rural Medicine 2018. Tokyo - Japan.